Obowiązek rejestrowania obrotu i kwot podatku ze sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych za pomocą kasy fiskalnej wynika z art. 111 ust. 1 ustawy o VAT. Natomiast wytyczne szczegółowe dotyczące użytkowania tego urządzenia zostały zawarte w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 14.03.2013 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz. U. z 2013 r. poz. 363). Podatnik, który nie korzysta ze zwolnienia z kasy fiskalnej, zgodnie z § 6 ust. 1 pkt 1 tegoż rozporządzenia ma obowiązek wydać paragon fiskalny każdemu nabywcy bez jego żądania.
Obowiązek, jak to zwykle bywa, ustawodawca podparł konkretnymi sankcjami. Fiskus od lat ściga przedsiębiorców, którzy się z niego nie wywiązują lub robią to nierzetelnie. Aby zmusić podatników do wywiązywania się ze swoich powinności wobec budżetu państwa Ministerstwo Finansów organizuje m.in. coroczne akcje „Weź paragon”. W sezonie letnim 2015 r. po raz pierwszy ruszyła nowa odsłona kampanii paragonowej: „Nie daj się oszukać, Sprawdź paragon”. W październiku rozpocznie się Narodowa Loteria Paragonowa, mająca zachęcić konsumentów do brania paragonów od sprzedawców. Niezależnie od tych wszystkich akcji, urzędnicy skarbowi każdego miesiąca przeprowadzają niezapowiedziane kontrole - kto nie wyda paragonu klientowi, może spodziewać się nieprzyjemności, w tym wysokich grzywien za przestępstwo skarbowe.
Zanim przedsiębiorca podejmie próbę „oszczędzenia” na podatku w postaci niezarejestrowania sprzedaży na kasie, powinien dowiedzieć się, jakie konsekwencje grożą mu za takie działanie.
Podatnik, który nie posiada kasy fiskalnej pomimo takiego obowiązku, naraża się na sankcję, o której mowa w art. 111 ust. 2 ustawy:
2. W przypadku stwierdzenia, że podatnik narusza obowiązek określony w ust. 1, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej ustala za okres do momentu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących, dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się.
Dodatkowe zobowiązanie, o którym mowa w powyższym przepisie, powinno dotyczyć wyłącznie kwoty podatku naliczonego związanej z obrotem ze sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych. Nie wlicza się w to obrotu ze sprzedaży na rzecz innych podmiotów gospodarczych.
Należy przy tym podkreślić, iż ustalenie dodatkowego zobowiązania podatkowego jest możliwe tylko w odniesieniu do nieprawidłowości powstałych od 1 grudnia 2008 r., kiedy to wszedł w życie zacytowany wyżej przepis.
Ostatnie zdanie art. 111 ust. 2 ustawy wskazuje, iż wspomnianej sankcji nie ustala się dla osób fizycznych, które za czyn ten ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe bądź przestępstwo skarbowe. Oznacza to, iż dodatkowe zobowiązanie podatkowe może być określone wyłącznie dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. W praktyce większość kar nakładana jest właśnie na osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. O tym, jakie kary zostały przewidziane za brak kasy fiskalnej lub niewydanie paragonu fiskalnego dla tych przedsiębiorców, dowiadujemy się z Kodeksu karnego skarbowego.
Zgodnie z art. 62 § 4 i § 5 Kodeksu karnego skarbowego podatnik, który dokona sprzedaży z pominięciem kasy fiskalnej lub nie wyda paragonu dokumentującego tę sprzedaż - mimo iż ma taki obowiązek - naraża się na odpowiedzialność karno-skarbową. Czyn taki może zostać zakwalifikowany jako wykroczenie skarbowe bądź przestępstwo skarbowe.
W art. 62 § 1, 4 i 5 Kodeksu czytamy:
Art. 62. § 1. Kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych.
(…)
§ 4. Karze określonej w § 1 podlega także ten, kto wbrew przepisom ustawy dokona sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo nie wyda dokumentu z kasy rejestrującej, stwierdzającego dokonanie sprzedaży.
§ 5. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1-4 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Grzywna za wykroczenie skarbowe może wynieść od 1/10 do aż 20-krotności minimalnego wynagrodzenia. Przy obowiązującej obecnie wysokości minimalnego wynagrodzenia - 1750 zł - kwota grzywny może wynieść od 175 zł do 35.000 zł. W praktyce większość wykroczeń skarbowych karanych jest grzywną w postępowaniach mandatowych - w takim przypadku kwota grzywny kształtuje się w granicach 175 zł - 3.500 zł.
Jeśli jednak niewydanie paragonu fiskalnego lub dokonanie sprzedaży z pominięciem kasy zostanie uznane za przestępstwo skarbowe, podatnikowi grozi kara nawet do 180 stawek dziennych.
Opisane powyżej konsekwencje powinny skłonić podatnika do respektowania wymogów określonych przez ustawodawcę. W przypadku wykrycia nieprawidłowości nie ma co liczyć na przychylność kontrolerów - dowodzi tego ogromna liczba mandatów wystawianych rokrocznie chociażby w ramach akcji paragonowych. Rzetelne wywiązywanie się ze swoich obowiązków pozwoli nie tylko uniknąć kary, ale też cieszyć się zaufaniem konsumentów - coraz bardziej świadomych wagi posiadania prawidłowo wystawionego paragonu fiskalnego.
Więcej o obowiązkach właściciela kasy fiskalnej dowiesz się z naszego Poradnika
