Stosowanie kasy fiskalnej w działalności wymaga od podatnika przestrzegania przepisów i dopełniania obowiązków, które zostały określone m.in. w rozporządzeniu Ministra Finansów z 14 marca 2014 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz. U. z 2013 r. poz. 363). Wyznacza ono także procedurę postępowania w przypadku zakończenia pracy z urządzeniem fiskalnym. W praktyce sytuacja taka najczęściej występuje przy likwidacji działalności lub oddziału, np. sklepu.
Zdarza się też, iż przedsiębiorca rezygnuje ze sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych. Mimo iż dalej prowadzi firmę, nie musi utrzymywać kasy fiskalnej, a co za tym idzie ponosić kosztów m.in. okresowych przeglądów technicznych. Tak uznał Dyrektor Izby Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 19 grudnia 2011 r., nr IBPP4/443-1534/11/KG – podkreślił jednak, iż w przypadku wystąpienia sprzedaży na rzecz takiej osoby, podatnik będzie miał obowiązek zaewidencjonowania obrotu i kwot podatku na kasie fiskalnej. Decyzja o rezygnacji z zachowania urządzenia fiskalnego musi więc być dobrze przemyślana.
Procedura postępowania w przypadku zakończenia pracy z kasą fiskalną została zamieszczona w § 15 wspomnianego rozporządzenia:
§ 15. 1. W przypadku zakończenia przez kasę pracy w trybie fiskalnym podatnik:
1) wykonuje raport fiskalny dobowy i raport fiskalny okresowy (miesięczny);
2) składa w terminie 7 dni od dnia zakończenia pracy kasy w trybie fiskalnym wniosek do naczelnika urzędu skarbowego o dokonanie odczytu pamięci fiskalnej kasy, którego wzór stanowi załącznik nr 3 do rozporządzenia;
3) składa wniosek o wyrejestrowanie kasy z ewidencji prowadzonej przez naczelnika urzędu skarbowego;
4) dokonuje przy pomocy serwisanta kasy odczytu zawartości pamięci fiskalnej kasy przez wykonanie raportu rozliczeniowego za cały okres pracy kasy w obecności pracownika urzędu skarbowego.
2. Odczyt, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, powinien być zakończony protokołem z czynności odczytania zawartości pamięci fiskalnej kasy sporządzonym przez pracownika urzędu skarbowego, z zastrzeżeniem § 27. Raport stanowi załącznik do protokołu. Wzór protokołu stanowi załącznik nr 4 do rozporządzenia.
Wniosek o dokonanie odczytu pamięci fiskalnej stanowiący załącznik nr 3 do rozporządzenia wymaga podania danych takich jak m.in. nr unikatowy kasy, nr ewidencyjny i nr fabryczny, data fiskalizacji czy adres instalacji urządzenia. Ponadto właściciel kasy musi też wskazać, czy na dane urządzenie skorzystał z ustawowej ulgi w wysokości do 700 zł. W przypadku, gdy urządzenie było użytkowane krócej niż 3 lata, podatnik ma obowiązek dokonać zwrotu ulgi, a we wniosku wskazać kwotę, jaką przekazuje w tym celu na konto urzędu skarbowego. Piszemy o tym w dalszej części poradnika.
Wniosek o wyrejestrowanie kasy fiskalnej z ewidencji. Przepisy nie określają sformalizowanego wzoru tego wniosku. Z pewnością jednak należy w nim zawrzeć dane podatnika (imię i nazwisko lub nazwę, adres i numer NIP) oraz dane urzędu skarbowego, do którego jest kierowany, a także numer ewidencyjny urządzenia fiskalnego i podpis podatnika. Niektóre urzędy skarbowe udostępniają właścicielom kas opracowane wzory takiego wniosku.
Odczyt pamięci fiskalnej to czynność, w której muszą uczestniczyć trzy osoby: właściciel kasy, uprawniony serwisant oraz pracownik urzędu skarbowego. Protokół z czynności odczytania zawartości pamięci fiskalnej kasy rejestrującej stanowiący załącznik nr 4 do rozporządzenia zawiera m.in. dane z łącznego raportu okresowego(rozliczeniowego) za cały okres pracy kasy oraz informacje o dokonanych przeglądach technicznych. Aby dokument ten zachował moc prawną, musi zostać podpisany i opieczętowany przez każdą z trzech osób obecnych na odczycie: pracownika urzędu skarbowego, podatnika oraz serwisanta kas, przy czym ten ostatni musi też podać datę wystawienia identyfikatora.
Protokół sporządza się w trzech egzemplarzach. Do wersji pozostającej w urzędzie skarbowym dołącza się raport rozliczeniowy.
Czasem zdarza się, iż odczyt pamięci fiskalnej kasy nie może być dokonany. Procedurę postępowania w tym względzie reguluje § 27 rozporządzenia. W takim przypadku serwisant wysyła urządzenie fiskalne do serwisu głównego, który dokonuje odczytu i sporządza protokół. Jeżeli nawet serwis główny nie będzie w stanie dokonać odczytu, w protokole wskazuje przyczyny tej okoliczności. Oryginał dokumentu serwis główny w ciągu 7 dni przesyła do właściwego podatnikowi urzędu skarbowego, natomiast kopię – do podatnika.
Kary za niedokonanie odczytu pamięci fiskalnej kasy
Przepisy prawa podatkowego nie określają konkretnej sankcji za uchybienie obowiązkowi dokonania odczytu pamięci fiskalnej kasy po zakończeniu jej używania. Regulacji w tym względzie nie znajdziemy ani w ustawie o VAT, ani w cytowanym rozporządzeniu w sprawie kas, ani nawet w Kodeksie karnym skarbowym. Nie oznacza to jednak, że obowiązki w tym zakresie można zlekceważyć bez konsekwencji karnych.
Niedokonanie odczytu pamięci fiskalnej kasy organy podatkowe mogą zakwalifikować jako przestępstwo skarbowe, o którym mowa w art. 80 § 1 Kodeksu karnego skarbowego:
Art. 80. § 1. Kto wbrew obowiązkowi nie składa w terminie właściwemu organowi wymaganej informacji podatkowej,
podlega karze grzywny do 120 stawek dziennych.
W praktyce sankcja taka w 2016 r. może wynieść od 616,60 zł do 2 959 680 zł. Z pewnością warto więc pamiętać o terminowym dopełnieniu obowiązków związanych z zakończeniem używania kasy fiskalnej.
Co zrobić z kasą fiskalną po odczycie
Po dopełnieniu wszelkich formalności związanych z zakończeniem używania kasy fiskalnej, dalsze losy urządzenia leżą w gestii podatnika. Żadne przepisy nie przewidują w tym względzie procedury postępowania. Kasa po dokonaniu odczytu nie pracuje już w trybie fiskalnym i nie podlega pod obowiązujące przepisy prawa podatkowego. W praktyce podatnik zezłomować sprzęt (pamiętając przy tym o zasadach ochrony środowiska).
Zakończenie używania kasy fiskalnej a zwrot ulgi
Ulga do 700 zł na każde urządzenie fiskalne zgłoszone przy rozpoczęciu ewidencjonowania przysługuje na mocy art. 111 ust. 4 ustawy o VAT. Aby dokonać takiego odliczenia lub uzyskać zwrot w przypadku podatników korzystających ze zwolnienia z VAT, należy spełnić wymagania określone w § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 27 grudnia 2010 r. w sprawie odliczania i zwrotu kwot wydatkowanych na zakup kasy rejestrującej (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 163).
W niektórych przypadkach prawo do uzyskanej ulgi można jednak stracić. Zgodnie z art. 111 ust. 6 ustawy o VAT:
Art. 111
(…)
6. Podatnicy są obowiązani do zwrotu odliczonych lub zwróconych im kwot wydatkowanych na zakup kas rejestrujących, w przypadku gdy w okresie 3 lat od dnia rozpoczęcia ewidencjonowania zaprzestaną ich używania lub nie dokonują w obowiązującym terminie zgłoszenia kasy do obowiązkowego przeglądu technicznego przez właściwy serwis, a także w przypadku naruszenia warunków związanych z odliczeniem tych kwot, określonych w przepisach wydanych na podstawie ust. 7 pkt 1 i 2.
Natomiast w § 6 ust. 1 rozporządzenia w sprawie odliczania wymieniono zdarzenia powodujące obowiązek zwrotu ulgi:
§ 6. 1. Podatnicy są obowiązani do zwrotu odliczonych lub zwróconych im kwot wydatkowanych na zakup kas rejestrujących, w przypadkach gdy w okresie trzech lat od dnia rozpoczęcia ewidencjonowania:
1) zaprzestaną działalności;
2) nastąpi otwarcie likwidacji;
3) zostanie ogłoszona upadłość;
4) nastąpi sprzedaż przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału), a następca prawny nie będzie dokonywał sprzedaży, o której mowa w art. 111 ust. 1 ustawy;
5) dokonają odliczenia z naruszeniem warunków, o których mowa w § 2 i 3.
Zakończenie używania kasy, po którym dokonano odczytu pamięci fiskalnej, bez wątpienia podlega pod powyższe przepisy. Jeśli nastąpi ono w ciągu 3 lat od rozpoczęcia ewidencjonowania urządzenia, podatnik ma obowiązek zwrócić odliczoną lub otrzymaną ulgę.
Termin dokonania zwrotu ulgi różni się w zależności od statusu VAT podatnika:
Czynny podatnik VAT ma na to czas do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu (lub kwartale w przypadku rozliczeń dokonywanych kwartalnie), w którym powstały okoliczności uzasadniające dokonanie zwrotu.
Podatnik korzystający ze zwolnienia z VAT ma na to czas do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające dokonanie zwrotu.
Powyższe wynika z § 6 ust. 3 rozporządzenia w sprawie odliczania. Zgodnie z tym przepisem, zwrotu należy dokonać na rachunek bankowy urzędu skarbowego.
Należy przy tym podkreślić, iż obowiązek zwrotu ulgi dotyczy tylko tych kas, co do których wystąpiły zdarzenia określone w art. 111 ust. 6 ustawy lub § 6 ust. 1 rozporządzenia. Innymi słowy, podatnik zwraca ulgę tylko za te kasy, których używania zaprzestał.
W tym miejscu warto również wspomnień o wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 kwietnia 2016 r., sygn. akt I FSK 2074/14. Sąd uznał w nim, iż podatnik zachowuje prawo do ulgi na kasę, której używania zaprzestał w ciągu 3 lat od dnia rozpoczęcia ewidencjonowania, jeśli w celu rejestrowania sprzedaży w dalszym ciągu stosuje drugą z posiadanych kas fiskalnych. Sprawa dotyczyła jednak sytuacji, gdy podatnik zlikwidował działalność gospodarczą po upływie 3 lat od rozpoczęcia ewidencjonowania, a na kasie, której sprawa dotyczyła, zaprzestano ewidencji przed upływem tego okresu, jednak nie dokonano odczytu pamięci fiskalnej. Kasa ta fizycznie mogła więc rejestrować obrót i kwotę podatku, jednak podatnik używał w tym celu drugiego z posiadanych urządzeń fiskalnych. Gdyby dokonano odczytu pamięci z danej kasy przed upływem 3 lat, sprawa byłaby oczywista – należałoby zwrócić ulgę, nawet jeśli podatnik kontynuowałby ewidencjonowanie za pomocą innego urządzenia fiskalnego.
Należy też pamiętać, iż rozstrzygnięcie Sądu dotyczyło konkretnego przypadku – w sytuacjach wątpliwych zawsze lepiej jest zwrócić się o indywidualną decyzję do właściwego organu podatkowego.
