O zmianach w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych mówi się już od jakiegoś czasu. Ustawodawca celem wzmocnienia pozycji osób zatrudnionych na umowy zlecenia wprowadził obowiązkowe składki emerytalno-rentowe od tych umów. Zmiany mają zagwarantować takim osobom wyższe emerytury, renty, świadczenia na urlopach macierzyńskich, a w razie utraty pracy - zasiłki dla bezrobotnych.

W stanie prawnym obowiązującym do końca 2015 r. zleceniobiorca, który wykonywał jednocześnie kilka umów zlecenia, miał odprowadzane obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne tylko od jednej z nich. Mogła to być umowa zawarta jako pierwsza lub wybrana przez zleceniobiorcę. W przypadku pozostałych umów składki te były odprowadzane wyłącznie wtedy, gdy pracownik wyraził takie życzenie. Nie miała przy tym znaczenia wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego z poszczególnych umów. Obowiązkowo od każdej z nich była natomiast odprowadzana składka zdrowotna.

Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wprowadziła w tej duże kwestii zmiany - od 1 stycznia 2016 r. ozusowaniu podlega każda umowa zlecenie. Dotyczy to sytuacji, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (przychód podlegający składkowaniu ze wszystkich umów) zleceniobiorcy jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia.

W 2016 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 1.850 zł lub - w pierwszym roku pracy - 1.480 zł.

Ustalenia łącznej podstawy wymiary składek na ubezpieczenia społeczne należy dokonywać odrębnie w każdym miesiącu. Jeżeli zleceniobiorca uzyskał przychód z kilku umów zlecenia i łącznie jest on wyższy od kwoty minimalnego wynagrodzenia, ozusowaniu podlegają tylko umowy do kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Przykład 1.

Zleceniobiorca w styczniu 2016 r. uzyska przychód z umów zlecenia zawartych z trzema firmami:

Firma A - przychód wyniesie 900 zł

Firma B - przychód wyniesie 1.100 zł

Firma C - przychód wyniesie 2.200 zł

Łączny przychód z umów zawartych z firmami A i B przekroczy kwotę minimalnego wynagrodzenia, dlatego tylko te dwie umowy będą podlegać ozusowaniu w styczniu 2016 r.

Przykład 2.

Ten sam zleceniobiorca w lutym 2016 r. uzyska następujący przychód:

Firma A - przychód wyniesie 900 zł

Firma B - przychód wyniesie 900 zł

Firma C - przychód wyniesie 2.000 zł

Łączny przychód z umów zawartych z firmami A i B nie przekroczy kwoty minimalnego wynagrodzenia, dlatego ozusowaniu podlegać będą wszystkie 3 umowy - z firmami A, B oraz C.

Należy przy tym podkreślić, że określenia łącznej podstawy wymiaru składek dokonuje się jedynie w celu ustalenia, czy z danej umowy należy odprowadzić składkę emerytalno-rentową. Kwota minimalnego wynagrodzenia nie jest natomiast kwotą graniczną podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

W przypadku zawarcia kilku umów zlecenia ustalenia, która z nich podlega ozusowaniu, dokonuje się wg kolejności dat ich rozpoczęcia. Oznacza to, że składkę na ubezpieczenia społeczne odprowadza się od umów powstałych najwcześniej.

Przykład 3.

Zleceniobiorca uzyska przychód z umów zlecenia podpisanych z trzema firmami:

Firma A - przychód wyniesie 500 zł, a datę rozpoczęcia wykonywania zlecenia określono na 11 stycznia

Firma B - przychód wyniesie 1.200 zł, a datę rozpoczęcia wykonywania zlecenia określono na 15 stycznia

Firma C - przychód wyniesie 3.000 zł, a datę rozpoczęcia wykonywania zlecenia określono na 18 stycznia

Ze względu na fakt, iż przychód z dwóch umów zawartych jako pierwsze (z firmami A i B) nie przekroczy kwoty minimalnego wynagrodzenia, ozusowaniu podlegać będą umowy ze wszystkimi trzema firmami.

W przypadku zaistnienia niezdolności do pracy, za okres której przysługuje zasiłek z ubezpieczenia chorobowego, dla zleceniobiorcy mającego określoną w umowie zlecenia stałą miesięczną kwotę odpłatności należy przy ustalaniu podstawy wymiaru składek uwzględnić kwotę określoną w umowie. Nie dotyczy to osób, dla których odpłatność określona jest w umowie jako godzinowa, akordowa bądź prowizyjna.

Zgodnie z art. 34 ust. 6 ustawy, w przypadku zawarcia przez zleceniobiorcę umów zlecenia z różnymi płatnikami, składki na ubezpieczenia społeczne musi odprowadzać każdy z nich. Obowiązek ten nie zaistnieje jedynie wówczas, gdy ubezpieczony przedłoży płatnikowi składek dokumenty, z których wynikać będzie brak konieczności ich opłacania. W przepisie tym czytamy:

Art. 34

(…)

6. Zakład, na wniosek płatnika składek, bada prawidłowość wykazanych przez tego płatnika składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 9 ust. 2c. Jeżeli w wyniku sprawdzenia wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek Zakład stwierdzi błędne wykazanie składek, informuje o tym niezwłocznie płatnika składek i ubezpieczonego za pośrednictwem płatnika składek. Jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, składka jest opłacana przez każdego płatnika, chyba że ubezpieczony przedłoży płatnikowi dokumenty, z których wynika brak konieczności opłacania składek.

Przepisy nie określają, jakie to powinny być dokumenty. Ważne, aby wynikały z nich okoliczności niezbędne do rozstrzygnięcia zbiegu tytułów do ubezpieczenia w danym przypadku.

Ważne!

W stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2016 r. w dalszym ciągu obowiązkowe jest odprowadzanie składek na ubezpieczenie zdrowotne od każdej umowy zlecenia - niezależnie od objęcia danej umowy ubezpieczeniem społecznym.

Od 1 stycznia 2016 r. nie zmieniły się zasady odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne od umów zlecenia zawartych z osobami pozostającymi jednocześnie w stosunku pracy. Jeśli zleceniobiorca zatrudniony na podstawie umowy o pracę ma jednocześnie zawartą umowę zlecenia z własnym pracodawcą z obu tytułów podlega ubezpieczeniom emerytalno-rentowym obowiązkowo.

Zleceniobiorca zatrudniony na podstawie umowy o pracę u innego płatnika, który jednocześnie spełnia warunki do objęcia go obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalno-rentowym z tytułu wykonywania umowy zlecenia w innej firmie, podlega temu ubezpieczeniu tylko z tytułu stosunku pracy gdy z umowy o pracę uzyskuje podlegający oskładkowaniu przychód w kwocie równej minimalnemu wynagrodzeniu lub wyższej. Składki ubezpieczeniowe z umowy zlecenia w takim wypadku mogą być odprowadzane na życzenie zleceniobiorcy. Jeśli przychód z umowy o pracę jest niższy od minimalnego wynagrodzenia to umowa zlecenia również podlega obowiązkowemu ozusowaniu.

Osoba uprawniona do emerytury lub renty pozostająca w stosunku pracy, która wykonuje jednocześnie umowę zlecenie u innego płatnika, ma odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne wyłączne wtedy, gdy jej przychód z umowy o pracę nie osiąga wysokości minimalnego wynagrodzenia. Wynika to z art. 9 ust. 4a ustawy w brzmieniu od 1 stycznia 2016 r. W takim wypadku ozusowaniu podlega zarówno przychód z umowy o pracę, jak i z umowy zlecenia. Jeśli przychód z umowy o pracę jest równy minimalnemu wynagrodzeniu lub wyższy, umowa zlecenia nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu.

Natomiast osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, która wykonuje jednocześnie umowę zlecenie, ma z niej odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne wtedy, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tej umowy jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 18 ust. 8 ustawy:

Art. 18

(…)

8. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Za pozarolniczą działalność należy uznać działalność:

• gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych;
• w zakresie wolnego zawodu;
• twórczą i artystyczną;
• jednoosobową spółkę z o.o. oraz działalność prowadzoną jako wspólnik spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
• prowadzoną w formie publicznej lub niepublicznej szkoły, jako inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty;

W przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, ozusowaniu podlega zarówno przychód z tej działalności, jak i z wykonywanej umowy zlecenia. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osiągnie kwotę minimalnego wynagrodzenia - wówczas każdy kolejny tytuł do ubezpieczeń nie będzie podlegał ozusowaniu. Ubezpieczony może w takim przypadku na bieżąco zmieniać tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.