Podatnikami (osobami obowiązanymi do rozliczenia podatku VAT) na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, nabywające towary wymienione w zał. nr 11 do ustawy o VAT, jeżeli spełnione są łącznie 3 warunki:

 

1. dokonującym dostawy jest podatnik, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT (czyli dostawcą jest podatnik VAT czynny, nie korzystający ze zwolnienia podmiotowego ze względu na wysokość sprzedaży);

2. nabywcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT (niekoniecznie podatnik VAT czynny, np. fundacja, stowarzyszenie, szkoła, osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą niezarejestrowana na potrzeby VAT(np. lekarz), rolnik ryczałtowy);

3. dostawa nie jest objęta zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT (czyli zwolnieniem przedmiotowym z VAT z tytułu dostawy towarów używanych).

 

W momencie otrzymania przez nabywcę faktury z adnotacją „odwrotne obciążenie” i spełnieniu wszystkich trzech powyższych warunków, nabywca musi rozliczyć podatek VAT z tej transakcji.

Faktura wystawiona przez sprzedawcę(czynnego podatnika VAT) potwierdzająca dostawę towarów wymienionych w załączniku nr 11 powinna zawierać adnotację „odwrotne obciążenie”, nie zawierając tym samym ani stawki ani kwoty podatku VAT (sprzedawca wykazuje na fakturze jedynie kwotę netto transakcji). Kwotę podatku musi obliczyć nabywca według właściwej dla danego towaru stawki VAT.  Podstawą opodatkowania w tym przypadku jest kwota, którą nabywca jest obowiązany zapłacić dostawcy za zakupiony towar. U podatnika –nabywcy, który stosuje mechanizm „reverse chargé” kwota podatku należnego może stanowić jednocześnie kwotę podatku naliczonego, jeżeli zakupione towary są wykorzystywane przez niego do wykonywania czynności opodatkowanych. Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego powstaje w takim przypadku w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy w podatku należnym u nabywcy z tytułu dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca. Wówczas nabywca wykazuje naliczoną kwotę podatku w ewidencji VAT, zarówno w części dotyczącej podatku należnego, jak i w części dotyczącej podatku naliczonego. W praktyce nabywca oblicza kwotę podatku należnego i równocześnie kwotę tę uznaje jako kwotę podatku naliczonego.

Samonaliczenie nabywca może udokumentować fakturą wewnętrzną. Jednak od 1 stycznia 2013r. wystawianie takich faktur jest fakultatywne. Transakcję tę można rozliczyć również na podstawie innych dokumentów, np. dowodu wewnętrznego czy też odpowiedniej adnotacji bezpośrednio na fakturze zakupu.

 

W jakiej deklaracji wykazać taką transakcję?

 

W zależności od tego czy nabywca jest podatnikiem VAT czynnym czy zwolnionym wykazuje VAT w innej deklaracji, ale zawsze musi to zrobić w odpowiednim okresie zgodnym z datą dokonania dostawy.

W przypadku, gdy nabywca jest podatnikiem VAT czynnym  VAT należny i naliczony wykazuje w deklaracji VAT-7, VAT-7K lub VAT-7D w zależności od sposobu rozliczania podatku.

Gdy nabywca jest podatnikiem innym niż podatnik VAT czynny, VAT należny wykazuje w deklaracji VAT-9M składanej w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy. Podatnik niebędący podatnikiem VAT czynnym nie ma prawa do odliczenia naliczonego VAT-u.

 

A co w przypadku, gdy faktura za zakup towaru z załącznika 11 zawiera kwotę podatku błędnie wykazanego przez sprzedawcę?

 

Sytuacja komplikuje się wówczas, gdy nabywca otrzymuje fakturę zawierającą kwotę podatku błędnie wykazanego przez sprzedawcę za zakup towarów z załącznika nr 11 do ustawy o VAT. Wówczas nabywca jest obowiązany do obliczenia kwoty podatku należnego od podstawy opodatkowania powiększonej o kwotę błędnie naliczonego przez sprzedawcę podatku VAT, czyli od wartości brutto z faktury (zgodnie z art. 29 ust. 18a ustawy o VAT podstawa opodatkowania jest kwota, którą nabywca jest obowiązany zapłacić). Nabywca nie ma prawa do odliczenia podatku VAT z faktury zakupu otrzymanej od sprzedawcy.

W myśl art. 88 ust. 3a pkt 7 ustawy o VAT:

„Nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy (…) wystawiono faktury, w których została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze – w części dotyczącej tych czynności”.

Ponieważ sprzedawca nienależnie wykazał kwotę podatku na fakturze sprzedaży, kwota ta nie stanowi dla nabywcy kwoty podatku naliczonego. Podatnik- nabywca może natomiast odliczyć VAT naliczony wynikający z samonaliczenia.