Zmiany te szczególnie odczują podatnicy zajmujący się dostawą towarów, wobec których stosuje się mechanizm tzw. odwrotnego obciążenia. Wprowadzono także modyfikacje w załączniku nr 13 do ustawy, czyli w katalogu tzw. towarów wrażliwych. Od 1 lipca 2015 r. obowiązują również nowe zasady korzystania z ulgi na złe długi, a kwota kaucji gwarancyjnej dla podmiotów dostarczających paliwa uległa zwiększeniu. Niniejszy poradnik szczegółowo opisuje wprowadzone zmiany.

 

Stosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia

 

Zgodnie z ogólnie obowiązującą zasadą, VAT od dostawy towarów czy świadczenia usług rozlicza sprzedawca. Jednak w niektórych przypadkach stosuje się szczególny mechanizm przeniesienia obowiązku rozliczenia VAT należnego ze sprzedawcy na nabywcę, który zyskuje jednocześnie prawo do odliczenia podatku naliczonego. Mechanizm te określa się mianem odwrotnego obciążenia i stosuje się go w przypadku dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy. Tak było do 30 czerwca 2015 r. i tak też jest w stanie prawnym obowiązującym od 1 lipca 2015 r. Wprowadzono jednak kilka istotnych zmian, z którymi powinni zapoznać się wszyscy podatnicy - także ci, którzy wcześniej nie stosowali mechanizmu odwrotnego obciążenia w swoich transakcjach, ze względu na rozszerzenie katalogu towarów, dla których obowiązek rozliczenia VAT jest przeniesiony ze sprzedawcy na nabywcę.

 

Odwrotne obciążenie tylko dla podatników VAT czynnych

Do 30 czerwca 2015 r. rozliczenie podatku należnego przez nabywcę w mechanizmie odwrotnego obciążenia dla dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy mieli obowiązek stosować wszyscy podatnicy - zarówno czynni podatnicy VAT, jak i podatnicy korzystający z różnych zwolnień z tego podatku.

 

Od 1 lipca 2015 r. nowe brzmienie zyskał art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy. Czytamy w nim:

Art. 17. 1. Podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne:

(…)

7) nabywające towary wymienione w załączniku nr 11 do ustawy, z zastrzeżeniem ust. 1c, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
a) dokonującym ich dostawy jest podatnik, o którym mowa w art. 15, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9,
b) nabywcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
c) dostawa nie jest objęta zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 lub art. 122;

 

Jak wynika z tego przepisu, w obecnym stanie prawnym mechanizmu odwrotnego obciążenia nie należy stosować wobec nabywcy korzystającego ze zwolnienia z VAT. Dotyczy to zarówno zwolnienia przysługującego ze względu na wysokość obrotów, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy, jak i zwolnienia przysługującego podatnikowi wykonującemu wyłącznie czynności wymienione w art. 43 ust. 1 ustawy lub zwolnione na mocy art. 82 ust. 3 tego aktu prawnego.

Rozliczenie transakcji, w której nabywcą jest podatnik korzystający ze zwolnienia z VAT, odbywa się na zasadach ogólnych - podatek należny rozlicza sprzedawca, który wystawia nabywcy fakturę ze stawką 23%. Mechanizm odwrotnego obciążenia nie ma w takim przypadku zastosowania, a na nabywcy nie ciąży obowiązek naliczenia i odprowadzenia podatku VAT od takiej transakcji.

 

Ministerstwo Finansów na swojej stronie internetowej opublikowało broszurę pt. Zmiany w zakresie mechanizmu odwróconego obciążenia VAT obowiązujące od 1 lipca 2015 r. Zawiera ona między innymi listę czynności, które dla własnego bezpieczeństwa podatkowego powinien wykonać sprzedawca towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia. Podatnik, który chce korzystać z ochrony przed nieuczciwymi nabywcami, o której mowa w art. 17 ust. 2a-2b ustawy o VAT, powinien ściśle stosować się do zawartych w broszurze wytycznych.

 

Na str. 26 tejże broszury czytamy:

Ocena spełnienia przez sprzedawcę warunków do objęcia go ochroną, powinna być dokonywana na podstawie obiektywnej analizy całokształtu okoliczności w każdym indywidualnym przypadku.

Czynności podjęte przez sprzedawcę powinny obejmować co najmniej:

- sprawdzenie statusu podatkowego nabywcy – np. sprawdzenie w bazie podatników VAT czynnych on-line lub potwierdzenie tego statusu przez naczelnika urzędu skarbowego (art. 96 ust. 13 ustawy o VAT) ,

- sprawdzenie, czy osoba fizyczna składająca zamówienie w imieniu podatnika jest do tego upoważniona – w tym zakresie przydatna może być analiza Krajowego Rejestru Sądowego bądź też przedstawionych przez tę osobę stosownych dokumentów,

- przyjęcie należności za realizowaną transakcję przy użyciu instrumentu płatniczego umożliwiającego identyfikację osoby uiszczającej tę należność

 

Wspomniana tu baza on-line podatników VAT czynnych znajduje się na stronie resortu finansów http://www.mf.gov.pl pod nazwą „Sprawdź status podmiotu w VAT”. Aby dowiedzieć się, czy dany nabywca jest czynnym podatnikiem VAT, wystarczy wpisać jego numer NIP - system sprawdza poprawność cyfry kontrolnej i podaje informację zwrotną o statusie VAT podatnika. To bardzo praktyczne narzędzie pozwala w szybki i bezproblemowy sposób sprawdzić, czy mamy do czynienia z podatnikiem VAT czynnym.

 

Nowe towary objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia

W załączniku nr 11 do ustawy znalazło się kilka nowych pozycji. Od 1 lipca 2015 r. katalog towarów, których dostawa objęta jest mechanizmem odwrotnego obciążenia, został rozszerzony o następujące pozycje:

 

21a

24.33.20.0

Arkusze żeberkowane ze stali niestopowej

 

22a	ex 24.41.20.0	Złoto nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku - wyłącznie złoto o próbie 325 tysięcznych lub większej, z wyłączeniem złota inwestycyjnego w rozumieniu art. 121 ustawy, z zastrzeżeniem poz. 22b
22b	bez względu na symbol PKWiU	Złoto inwestycyjne w rozumieniu art. 121 ustawy
22c	ex 24.41.50.0	Metale nieszlachetne platerowane srebrem oraz metale nieszlachetne, srebro lub złoto, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu - wyłącznie złoto o próbie 325 tysięcznych lub większej, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu
22d	24.42.11.0	Aluminium nieobrobione plastycznie
22e	24.43.11.0	Ołów nieobrobiony plastycznie
22f	24.43.12.0	Cynk nieobrobiony plastycznie
22g	24.43.13.0	Cyna nieobrobiona plastycznie

 

27a

24.45.11.0

Nikiel nieobrobiony plastycznie

 

28a	ex 26.20.11.0	Przenośne maszyny do automatycznego przetwarzania danych, o masie <= 10 kg, takie jak: laptopy i notebooki; komputery kieszonkowe (np. notesy komputerowe) i podobne - wyłącznie komputery przenośne, takie jak: tablety, notebooki, laptopy
28b	ex 26.30.22.0	Telefony dla sieci komórkowych lub dla innych sieci bezprzewodowych - wyłącznie telefony komórkowe, w tym smartfony
28c	ex 26.40.60.0	Konsole do gier wideo (w rodzaju stosowanych z odbiornikiem telewizyjnym lub samodzielnym ekranem) i pozostałe urządzenia do gier zręcznościowych lub hazardowych z  elektronicznym wyświetlaczem - z wyłączeniem części i akcesoriów
28d	ex 32.12.13.0	Biżuteria i jej części oraz pozostałe wyroby jubilerskie i ich części, ze złota i srebra lub platerowane metalem szlachetnym - wyłącznie części biżuterii i części pozostałych wyrobów jubilerskich ze złota o próbie 325 tysięcznych lub większej, tj. niewykończone lub niekompletne wyroby jubilerskie i wyraźne części biżuterii, w tym pokrywane lub platerowane metalem szlachetnym

 

 

 

Nowe przepisy wprowadziły także ograniczenie kwotowe w stosowaniu mechanizmu odwrotnego obciążenia dla towarów wymienionych w poz. 28a, 28b i 28c, czyli m.in. laptopów, tabletów, notebooków, telefonów (w tym smartfonów) oraz konsoli do gier wideo i innych tego typu urządzeń. Czytamy o tym w art. 17 ust. 1c znowelizowanej ustawy:

1c. W przypadku dostaw towarów wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy przepis ust. 1 pkt 7 stosuje się, jeżeli łączna wartość tych towarów w ramach jednolitej gospodarczo transakcji obejmującej te towary, bez kwoty podatku, przekracza kwotę 20.000 zł.

 

Definicję jednolitej gospodarczo transakcji znajdujemy w art. 17 ust. 1d, 1e ustawy:

1d. Za jednolitą gospodarczo transakcję, o której mowa w ust. 1c, uznaje się transakcję obejmującą umowę, w ramach której występuje jedna lub więcej dostaw towarów wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy, nawet jeżeli są one dokonane na podstawie odrębnych zamówień lub wystawianych jest więcej faktur dokumentujących poszczególne dostawy.

1e. Za jednolitą gospodarczo transakcję, o której mowa w ust. 1c, uznaje się również transakcję obejmującą więcej niż jedną umowę, o której mowa w ust. 1d, jeżeli okoliczności towarzyszące tej transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana, odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie towarami wymienionymi w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy.

 

Jeśli w ramach takiej jednolitej transakcji obrót elektroniką nie przekroczy limitu 20.000 zł netto, nie stosuje się mechanizmu odwrotnego obciążenia. Ustawodawca wprowadził przy tym bardzo istotną zasadę - na określenie podatnika zobowiązanego do rozliczenia VAT od danej transakcji nie ma wpływu obniżenie wartości dostaw dokonywanych w ramach takiej jednolitej gospodarczo transakcji. Jeśli więc po stwierdzeniu, iż obrót przekracza 20.000 zł netto, sprzedawca zdecyduje się np. udzielić nabywcy rabatu, który zmniejszy wartość transakcji do kwoty nieprzekraczającej limitu, podatek należny mimo wszystko będzie zobowiązany rozliczyć nabywca.

 

Zmiana podmiotu zobowiązanego do rozliczenia VAT

Jeśli na poczet dostawy towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia zostanie wpłacona zaliczka bądź inna forma przedpłaty, zobowiązanym od rozliczenia VAT od tej wpłaty również jest nabywca. Może się jednak zdarzyć, iż pomiędzy wpłatą zaliczki a dostawą towaru zmieni się podmiot zobowiązany do rozliczenia VAT, np. nabywca utraci prawo do zwolnienia z VAT, zmieni się wartość zamówionej elektroniki itp. Należy wtedy wziąć pod uwagę stan rzeczy na dzień dokonania dostawy towaru i rozliczyć VAT według zasad obowiązujących w tym dniu. Natomiast w rozliczeniu za miesiąc bądź kwartał, w którym dokonano dostawy, należy skorygować rozliczony VAT od wpłaconej zaliczki.

 

Zobacz także: Odwrotne obciążenie - przepisy przejściowe

 

Informacje podsumowujące w obrocie krajowym - VAT-27

Nowelizacja ustawy o VAT wprowadziła obowiązek składania zbiorczych informacji o dokonanych dostawach towarów oraz świadczonych usługach, dla których podatnikiem jest nabywca. Zasady składania informacji VAT-27 zamieszczono w nowym art. 101a ustawy.

Informacje podsumowujące w obrocie krajowym należy składać do urzędu skarbowego w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy, w terminach składania deklaracji podatkowych. W przypadku podatników rozliczających się za okresy miesięczne informację VAT-27 składa się do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy. Natomiast sprzedawca składający deklaracje kwartalne składa tę informację do 25. dnia miesiąca następującego po danym kwartale.

 

W art. 101a ust. 3 ustawy określono, jakie dane powinna zawierać taka informacja:

3. Informacja podsumowująca w obrocie krajowym powinna zawierać następujące dane:

1) nazwę lub imię i nazwisko oraz numer identyfikacji podatkowej podatnika składającego informację podsumowującą w obrocie krajowym;

2) nazwę lub imię i nazwisko oraz numer identyfikacji podatkowej podatnika nabywającego towary lub usługi;

3) łączną wartość dostaw towarów oraz świadczonych usług, dla których podatnikiem jest nabywca, w przypadkach, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8 - w odniesieniu do poszczególnych nabywców.

 

Natomiast wzór informacji VAT-27 znajduje się w rozporządzeniu z dnia 5 czerwca 2015 r. w sprawie wzoru informacji podsumowującej w obrocie krajowym (Dz. U. z 2015 r. poz. 849). Informację tę składa się za okresy rozliczeniowe następujące po drugim kwartale 2015 r. Podobnie jak większość innych druków, VAT-27 można składać także drogą elektroniczną.

 

Kliknij i pobierz druk informacji VAT-27

 

Zgodnie z art. 18c ust. 1 pkt 1 ustawy, w przypadku podatników zagranicznych, którzy ustanowili w Polsce przedstawiciela podatkowego, obowiązek złożenia informacji VAT-27 spoczywa na tymże przedstawicielu.

Podatnik, który złoży informację podsumowującą w obrocie krajowym z błędnymi danymi, ma obowiązek niezwłocznie dokonać korekty. Natomiast zmiana wartości dostaw towarów lub świadczenia usług, dla których podatnikiem jest nabywca, wymaga od sprzedawcy  skorygowania tej wartości w rozliczeniu za miesiąc bądź kwartał, za który dokonywał będzie korekty podstawy opodatkowania w deklaracji podatkowej.

 

Rozliczenie VAT a nieuczciwi nabywcy

W znowelizowanej ustawie o VAT pojawił się nowy przepis, dzięki któremu sprzedawca wystawiwszy fakturę „odwrotne obciążenie” dokumentującą dostawę towarów z poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy, nie będzie zobowiązany do rozliczenia VAT od tej transakcji, jeśli nabywca okaże się nieuczciwy.

 

W art. 17 ust. 2a-2b ustawy czytamy:

2a. Jeżeli dokonujący dostawy towarów wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy, dla której zgodnie z ust. 1 pkt 7 podatnikiem jest nabywca, podjął wszelkie niezbędne środki celem rzetelnego rozliczenia podatku od tej dostawy, nie ma on obowiązku rozliczenia podatku z tytułu tej dostawy, także w przypadku, gdy po jej dokonaniu ustalono, że wskutek działania podmiotu uczestniczącego w tej dostawie jako nabywca nie były spełnione przesłanki określone w ust. 1 pkt 7, o którym to działaniu dokonujący dostawy towarów przy zachowaniu należytej staranności nie wiedział lub nie mógł wiedzieć.

2b. Przepis ust. 2a stosuje się pod warunkiem, że zapłata należności z tytułu dostawy towarów nastąpiła z rachunku płatniczego nabywcy, w tym przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego, o ile umożliwiają one dokonującemu dostawy towarów identyfikację składającego zlecenie płatnicze.

 

Zasada ta dotyczy wyłącznie transakcji dokumentujących dostawę towarów wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy, czyli telefonów komórkowych (w tym smartfonów), laptopów, tabletów, konsoli do gier itp. Wprowadzenie jej ma zabezpieczyć sytuację podatkową sprzedawcy, który wystawił fakturę „odwrotne obciążenie” na rzecz nieuczciwego nabywcy, przez którego został wprowadzony w błąd. Nabywca taki może np. posłużyć się fałszywym dokumentem potwierdzającym rejestrację na potrzeby VAT lub podać się za innego podatnika. Sprzedawca nie musi w takiej sytuacji rozliczać podatku należnego, mimo iż nie zostały spełnione przesłanki do zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia. Ustawodawca wprowadził jednak dwa istotne warunki:

• Sprzedawca musi podjąć wszelkie niezbędne środki w celu rzetelnego rozliczenia podatku oraz zachować należytą staranność przy określaniu zasadności stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia
• Nabywca musi dokonać płatności z własnego rachunku płatniczego bądź przy użyciu karty płatniczej itp. - tak aby można było ustalić jego tożsamość, ponieważ w takim wypadku to na nabywcy spoczywa obowiązek rozliczenia podatku VAT (art. 108 ust. 4 ustawy)

 

Odwrotne obciążenie - przepisy przejściowe

W ustawie z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo zamówień publicznych znajdujemy przepisy przejściowe dotyczące stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia.

 

W szczególności należy wyróżnić trzy sytuacje, w których podatnik może mieć wątpliwości co do sposobu zastosowania nowych przepisów:

1. Zaliczka wpłacona do 30.06.2015, dostawa towaru po 1.07.2015 - nabywca korzysta ze zwolnienia z VAT:

W art. 3 ust. 1 tego aktu prawnego określono zasadę postępowania w przypadku wpłaty zaliczki bądź innej formy przedpłaty przed wejściem w życie nowych przepisów, jeśli dostawa nastąpiła już po 1 lipca 2015 r. Jeśli zobowiązanym do rozliczenia VAT od tejże przedpłaty był nabywca, jednak w zmienionym stanie prawnym przestał nim być, ponieważ korzysta ze zwolnienia z VAT, do tej dostawy stosuje się zasady obowiązujące do 30 czerwca 2015 r. - należy zastosować mechanizm odwrotnego obciążenia.

 

2. Zaliczka wpłacona do 30.06.2015,dostawa towaru po 1.07.2015 - towary nowododane do załącznika nr 11

Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy nowelizacyjnej, w przypadku uiszczenia do 30 czerwca 2015 r. całości lub części zapłaty na poczet dostawy towarów dokonanej po 1 lipca 2015 r., dla której podatnikiem w nowym stanie prawnym stał się nabywca, należy dokonać korekty rozliczenia tej zapłaty i objąć ją mechanizmem odwrotnego obciążenia - w rozliczeniu za miesiąc bądź kwartał, w którym nastąpiła dostawa towarów. VAT od całej transakcji ma obowiązek rozliczyć nabywca.

 

3. Umowa na dostawę elektroniki zawarta do 30.06.2015 r., dostawa towaru po 1.07.2015 r.

W art. 4 ustawy nowelizacyjnej określono sposób postępowania w sytuacji, gdy do 30 czerwca 2015 r. podpisano umowę lub umowy na dostawę towarów wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy o VAT (telefony komórkowe, laptopy, tablety, konsole do gier wideo itp.), dostawa ta następuje po 1 lipca 2015 r., a wartość transakcji przekracza 20.000 zł netto. W takim przypadku zobowiązanym do rozliczenia VAT jest nabywca - należy zastosować mechanizm odwrotnego obciążenia.

 

 

Towary wrażliwe

 

W załączniku nr 13 do ustawy o VAT znajduje się katalog towarów, dla których dostawy obowiązują szczególne regulacje. Na przykład sprzedawca takich towarów nie może dokonywać rozliczeń podatku VAT za okresy kwartalne. Ze względu na wysokie wartości dokonywanych transakcji oraz duże ryzyko wyłudzeń towary te potocznie nazywa się „towarami wrażliwymi”. Ustawa nowelizacyjna obowiązująca od 1 lipca 2015 r. wprowadziła pewne zmiany zarówno w samym katalogu towarów wrażliwych, jak i w kwestii odpowiedzialności solidarnej przy ich sprzedaży.

VAT od sprzedaży towarów wrażliwych rozlicza się na zasadach ogólnych (podatnikiem jest sprzedawca) - nie ma do nich zastosowania mechanizm odwrotnego obciążenia.

 

Rozszerzenie katalogu towarów wrażliwych

Od 1 lipca 2015 r. w załączniku nr 13 do ustawy o VAT nie znajdziemy już złota w postaci surowca lub półproduktu o próbie 325 tysięcznych lub większej - zostało ono „przeniesione” do załącznika nr 11, w którym wymieniono towary objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia.

 

W katalogu towarów wrażliwych znalazły się też nowe pozycje. Zostały one zamieszczone w części III. Pozostałe towary i obejmują pozycje od 12 do 21:

 

III. Pozostałe towary
12	ex 20.59.12.0	Emulsje do uczulania powierzchni do stosowania w fotografice; preparaty chemiczne do stosowania w fotografice, gdzie indziej niesklasyfikowane - wyłącznie tonery bez głowicy drukującej do drukarek do maszyn do automatycznego przetwarzania danych
13	ex 20.59.30.0	Atrament do pisania, tusz kreślarski i pozostałe atramenty i tusze - wyłącznie kasety z tuszem bez głowicy do drukarek do maszyn do automatycznego przetwarzania danych
14	24.41.10.0	Srebro nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku
15	ex 24.41.20.0	Złoto nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku - wyłącznie złoto o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych
16	24.41.30.0	Platyna nieobrobiona plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku
17	ex 24.41.40.0	Metale nieszlachetne lub srebro, platerowane złotem, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu - wyłącznie srebro, platerowane złotem, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu
18	ex 24.41.50.0	Metale nieszlachetne platerowane srebrem oraz metale nieszlachetne, srebro lub złoto, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu - wyłącznie złoto o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych i srebro, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu
19	ex 26.70.13.0	Aparaty fotograficzne cyfrowe i kamery cyfrowe - wyłącznie cyfrowe aparaty fotograficzne
20	ex 28.23.26.0	Części i akcesoria do fotokopiarek - wyłącznie kasety z tuszem i głowicą drukującą do drukarek do maszyn do automatycznego przetwarzania danych, tonery z głowicą drukującą do drukarek do maszyn do automatycznego przetwarzania danych
21	ex 32.12.13.0	Biżuteria i jej części oraz pozostałe wyroby jubilerskie i ich części, ze złota i srebra lub platerowane metalem szlachetnym - wyłącznie części biżuterii i części pozostałych wyrobów jubilerskich ze złota o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych, ze srebra i z platyny, tj. niewykończone lub niekompletne wyroby jubilerskie i wyraźne części biżuterii, w tym pokrywane lub platerowane metalem szlachetnym

 

 

Odpowiedzialność solidarna przy sprzedaży towarów wrażliwych - nowe limity

Zgodnie z ogólną zasadą zapisaną w art. 105a ustawy o VAT, nabywca towarów wrażliwych odpowiada solidarnie ze sprzedawcą za jego zaległości podatkowe - odpowiedzialność ta obejmuje zaległości za tę część podatku, która proporcjonalnie przypada na dostawę dokonaną na rzecz danego podatnika.

 

Aby odpowiedzialność solidarna zaistniała, muszą być spełnione przesłanki określone w art. 105a ust. 1 tejże ustawy:

Art. 105a. 1. Podatnik, o którym mowa w art. 15, na rzecz którego dokonano dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy, odpowiada solidarnie wraz z podmiotem dokonującym tej dostawy za jego zaległości podatkowe w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę dokonaną na rzecz tego podatnika, jeżeli:

1) wartość towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy, nabywanych od jednego podmiotu dokonującego ich dostawy, bez kwoty podatku przekroczyła w danym miesiącu kwotę 50.000 zł, oraz

2) w momencie dokonania dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy, podatnik wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę tych towarów lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego.

 

Jednak w pewnych okolicznościach nabywca towarów wrażliwych nie odpowiada solidarnie ze sprzedawcą za jego zaległości podatkowe. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku wniesienia przez sprzedawcę kaucji gwarancyjnej, o której mowa w art. 105a ust. 3 ustawy o VAT. Tak było do 30 czerwca 2015 r., tak jest również obecnie. Zgodnie z tym przepisem, wysokość kaucji gwarancyjnej wniesionej przez sprzedawcę musi odpowiadać co najmniej 1/5 kwoty podatku należnego, który przypada na dostawy towarów dokonane w danym miesiącu lub co najmniej 3 mln zł.

Zgodnie z art. 105b ust. 2, kaucja gwarancyjna nie może być niższa niż 200 tys. zł.

Ministerstwo Finansów na stronie www.kaucja-gwarancyjna.mofnet.gov.pl prowadzi wykaz sprzedawców towarów wrażliwych, którzy wnieśli kaucję gwarancyjną.

 

Od 1 lipca 2015 r. powyżej opisane regulacje nie uległy zmianie w odniesieniu do większości towarów wrażliwych. Podniesiono natomiast wartość minimalnej i maksymalnej kaucji gwarancyjnej dla towarów z poz. 10 i 11 załącznika nr 13 do ustawy, czyli paliw:

 

II. Paliwa
10		Benzyny silnikowe, oleje napędowe, gazy przeznaczone do napędu silników spalinowych - w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym
11		Oleje opałowe oraz oleje smarowe - w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym

 

Kaucja minimalna dla podatników dostarczających paliwa wynosi 1 mln zł. Natomiast kaucja maksymalna - 10 mln zł. W przypadku pozostałych towarów wrażliwych wysokość limitów kaucji od 1 lipca 2015 r. nie uległa zmianie: wciąż jest to minimum 200 tys. zł i maksimum 3 mln zł.

 

Wniosek w sprawie kaucji gwarancyjnej - VAT-28

Wraz ze zmianami dotyczącymi kaucji gwarancyjnej przy sprzedaży towarów wrażliwych ustawodawca wprowadził nowy druk VAT-28 oraz załączniki do niego: VAT-28/A, VAT-28B, VAT-28C i VAT-28/D. Od 1 lipca 2015 r. wniosek w sprawie kaucji gwarancyjnej VAT-28 wraz z odpowiednim załącznikiem składają podatnicy, którzy chcą wnieść kaucję gwarancyjną, przedłużyć termin jej ważności, zwiększyć kwotę kaucji lub uzyskać jej zwrot.

Wzory druków zostały wprowadzone rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 5 czerwca 2015 r. w sprawie wzoru wniosku w sprawie kaucji gwarancyjnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 815) - znajdujemy je w załącznikach do tego aktu prawnego. Wniosek zawiera między innymi dane identyfikacyjne podatnika, miejsce składania wniosku i jego rodzaj. Formularz VAT-28 zawsze składa się wraz z odpowiednim załącznikiem - w zależności od celu złożenia wniosku.

 

Wersje druków obowiązujące od 1 lipca 2015 r.:

VAT-28₍₁₎ - Wniosek w sprawie kaucji gwarancyjnej 

VAT-28/A₍₁₎ - Przyjęcie kaucji gwarancyjnej 

VAT-28/B₍₁₎ - Przedłużenie terminu ważności kaucji gwarancyjnej 

VAT-28/C₍₁₎ - Podwyższenie ważności kaucji gwarancyjnej 

VAT-28/D₍₁₎ - Zwrot kaucji gwarancyjnej

 

Kliknij i pobierz wniosek VAT-28 wraz z załącznikami

 

 

Towary wrażliwe - przepisy przejściowe

W art. 11 ustawy nowelizacyjnej znalazły się przepisy przejściowe dotyczące wysokości kaucji gwarancyjnej dla podatników dostarczających paliwa. Sprzedawcy, którzy przed 1 lipca 2015 r. wnieśli kaucję gwarancyjną i została ona przyjęta przed wejściem w życie nowych przepisów, czas na podwyższenie kaucji minimalnej do 1 mln zł mają do 30 września 2015 r. Podatnicy, którzy dopełnią tego obowiązku, będę pozostawać w wykazie podmiotów, które złożyły kaucję gwarancyjną. Natomiast jeśli tego nie zrobią, kaucja będzie podlegać zwrotowi na zasadach ogólnych, chyba że zaistnieją przesłanki do jej zatrzymania.

Takie same zasady obowiązują dla kaucji maksymalnej.

 

Kaucja gwarancyjna - przepisy doprecyzowujące

Nowelizacja ustawy o VAT przyniosła także szereg doprecyzowań mających związek z wnoszeniem kaucji gwarancyjnej przez podmiot dokonujący dostawy towarów wrażliwych. Wśród najważniejszych modyfikacji można wymienić następujące:

Zgodnie z art. 105b ust. 4 ustawy o VAT, kaucja może zostać złożona bezterminowo lub z określonym terminem ważności. Termin ten liczy się w miesiącach - nie może być krótszy niż 12 miesięcy. W znowelizowanej ustawie doprecyzowano, iż termin ten liczy się od dnia złożenia kaucji gwarancyjnej.

Z kolei art. 105b ust. 3a ustawy o VAT w brzmieniu od 1 lipca 2015 r. wskazuje, iż zmiana formy złożenia kaucji nie może powodować zmiany jej wartości.

Art. 105b ust. 1a wskazuje, iż podmiot wraz z kaucją składa wniosek w sprawie przyjęcia kaucji gwarancyjnej.

Nowe przepisy rozwiewają także wątpliwości dotyczące art. 105b ust. 1 ustawy o VAT - wskazuje on, iż kaucję gwarancyjną może wnieść podmiot nieposiadający na dzień składania kaucji zaległości podatkowych. Przepisy obowiązujące do 30 czerwca 2015 r. nie precyzowały, czy chodzi tylko o zaległości podatkowe stanowiące dochód budżetu państwa, czy także o inne zaległości. Przepis ten w nowym brzmieniu wskazuje, że chodzi o zaległości w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa.

W art. 105b ust. 9a-9d ustawy o VAT uregulowano kwestię oprocentowania kaucji gwarancyjnej wniesionej w formie depozytu pieniężnego. Zgodnie z tym przepisem, stawka odsetek w takim przypadku równa się 30% stopy depozytowej ustalonej zgodnie z przepisami o NBP. Odsetki nalicza się od dnia przyjęcia kaucji do dnia jej zwrotu lub zaliczenia jej na poczet zaległości podatkowych. Dla kaucji gwarancyjnych wniesionych przed wejściem w życie ustawy nowelizacyjnej oprocentowanie nalicza się od dnia 1 lipca 2015 r.

 

 

 

Ulga na złe długi 2015

 

W art. 89a i 89b ustawy o VAT zawarto regulacje, które umożliwiają podatnikowi korektę podstawy opodatkowania oraz VAT należnego w związku z nieuregulowaniem zobowiązania przez dłużnika w terminie 150 dni od terminu płatności określonego w umowie lub fakturze. Choć ustawa nie posługuje się takim terminem, w praktyce przyjęło się nazywać ten mechanizm „ulgą na złe długi”. Ulga ta dotyczy wyłącznie dostawy towarów i świadczenia usług na terytorium kraju. Po upływie ustawowego terminu również dłużnik ma obowiązek skorygować VAT naliczony od danego zakupu.

Ulga na złe długi przysługiwała wierzycielom do 30 czerwca 2015 r., przysługuje im również po nowelizacji ustawy. Zmieniły się jednak warunki korzystania z tej możliwości.

 

Ulga na złe długi 2015 - kiedy wierzyciel może z niej skorzystać

Skorzystanie z ulgi na złe długi jest możliwe po spełnieniu warunków, o których mowa w art. 89a ust. 2 ustawy:

Art. 89a. 1. Podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania i kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona.

1a. Nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, w przypadku gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

2. Przepis ust. 1 stosuje się w przypadku gdy spełnione są następujące warunki:

1) dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonana na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;

2) (uchylony)

3) na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty, o której mowa w ust. 1:

a) wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,

b) dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;

4) (uchylony)

5) od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona;

 

Do 30 czerwca 2015 r. w ustawie obowiązywał także przepis art. 89a ust. 7, który wskazywał, iż z wierzyciel nie może skorzystać z ulgi na złe długi, jeżeli pomiędzy nim a dłużnikiem istnieją powiązania o charakterze rodzinnym, z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym bądź wynikające ze stosunku pracy. Nowelizacja ustawy o VAT uchyliła ten przepis, w związku z czym od 1 lipca 2015 r. wierzyciel może skorzystać z ulgi na złe długi, nawet jeśli między nim a dłużnikiem istnieją takie powiązania.

 

Ulga na złe długi 2015 - pozostałe zmiany

Ustawodawca zdecydował się również na doprecyzowanie pewnych kwestii, które w poprzednim stanie prawnym były niejasne. Od 1 lipca 2015 r. do art. 89b dodano ust. 1b, z którego jasno wynika, iż dłużnik nie ma obowiązku dokonywania korekty VAT naliczonego w związku z nieuregulowaniem zobowiązania, jeśli w ostatnim dniu miesiąca, w którym minie 150. dzień od upływu terminu płatności wynikającego z umowy bądź faktury, jest w trakcie likwidacji lub postępowania upadłościowego:

Art. 89b. 1. W przypadku nieuregulowania należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług na terytorium kraju w terminie 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, dłużnik jest obowiązany do korekty odliczonej kwoty podatku wynikającej z tej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 150 dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze.

(…)

1b. Przepisu ust. 1 nie stosuje się również w przypadku, gdy dłużnik w ostatnim dniu miesiąca, w którym upływa 150 dzień od dnia upływu terminu płatności, jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

 

Uregulowano także kwestię składnia deklaracji VAT przez dłużnika, który zrezygnował z rozliczania podatku VAT. Zgodnie z art. 89a ust. 2 pkt 3 lit. a)ustawy wierzyciel, który po dokonaniu sprzedaży zrezygnował z rozliczania VAT, nie może skorzystać z ulgi na złe długi. Nie dotyczy to jednak dłużnika - ma on obowiązek skorygować odliczony VAT, nawet jeśli w dniu zakupu był czynnym podatnikiem VAT, a 150. dnia od upływu terminu płatności korzysta ze zwolnienia z tego podatku. Do 30 czerwca 2015 r. przepisy nie zobowiązywały jednak dłużnika do złożenia w takiej sytuacji deklaracji VAT. Zobowiązywały natomiast zarówno dłużnika, jak i wierzyciela, do złożenia deklaracji przy korekcie VAT po otrzymaniu zobowiązania. Nowelizacja ustawy likwiduje tę nieścisłość - zgodnie z art. 99 ust. 7 pkt 3 ustawy w brzmieniu od 1 lipca 2015 r., dłużnik korzystający ze zwolnienia z VAT, dokonujący korekty podatku odliczonego ma obowiązek złożyć deklarację VAT:

Art. 99 ust. 7 pkt 3:

7. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do podatników, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113, oraz podmiotów wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub na podstawie przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, chyba że:

(…)

3) są obowiązani do dokonania korekty, o której mowa w art. 89a ust. 4 lub art. 89b ust. 1, lub uprawnieni do dokonania korekty, o której mowa w art. 89b ust. 4.

 

Ulga na złe długi 2015 - przepisy przejściowe

Zgodnie z art. 5 ustawy nowelizacyjnej, przepisy  art. 89a i 89b ustawy o VAT w brzmieniu od 1 lipca 2015 r. mają zastosowanie także do wierzytelności powstałych przed wejściem w życie nowych przepisów. Oznacza to, że jeśli 150. dzień od upływu terminu płatności przypadał przed 1 lipca 2015 r., wierzyciel może skorzystać z ulgi na złe długi, nawet jeśli pomiędzy nim a wierzycielem istnieją powiązania rodzinne, z tytułu przysposobienia, kapitałowe, majątkowe lub wynikające ze stosunku pracy. Wierzyciel powinien dokonać korekty na bieżąco za okres, w którym przepisy zmieniły się - w deklaracji VAT za lipiec bądź za trzeci kwartał 2015 roku – tak wynika z uzasadnienia do projektu nowelizacji ustawy.