Dnia 1 lipca 2018 r. wejdą w życie przepisy dotyczące podzielonej płatności VAT. Zostaną one wprowadzone mocą ustawy z dnia 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 62). Regulacje dotyczące podzielonej płatności VAT, czyli tzw. split payment, znajdą się w nowo dodanym do ustawy o VAT rozdziale 1a działu XI – w  art. 108a-108d.

 

Celem wprowadzenia podzielonej płatności VAT w Polsce jest uszczelnienie systemu podatkowego, a co za tym idzie zwiększenie wpływów z VAT do budżetu państwa. Mechanizm split payment funkcjonuje już w innych krajach Unii Europejskiej, m.in. w Czechach i we Włoszech.

 

Na czym polega podzielona płatność VAT

Do 1 lipca 2018 r. banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe mają obowiązek założyć swoim klientom prowadzącym działalność gospodarczą specjalne rachunki VAT. Przedsiębiorca będzie mieć więc rachunek rozliczeniowy i rachunek dodatkowy, na który spływać będą kwoty podatku VAT wykazanego na fakturze przekazanej nabywcy, jeśli nabywca zdecyduje się dokonać zapłaty w formie podzielonej płatności.

 

Nabywca towaru lub usługi będzie mógł przekazać wartość sprzedaży netto wynikającą z faktury na rachunek rozliczeniowy przedsiębiorcy, natomiast kwotę podatku VAT – na jego rachunek VAT. Zasady te zostały określone w art. 108a ust. 1 i 2 ustawy o VAT w brzmieniu od 1 lipca 2018 r.

W przepisie tym czytamy:

Art. 108a. 1. Podatnicy, którzy otrzymali fakturę z wykazaną kwotą podatku, przy dokonywaniu płatności kwoty należności wynikającej z tej faktury mogą zastosować mechanizm podzielonej płatności.

2. Zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności polega na tym, że:

1) zapłata kwoty odpowiadającej całości albo części kwoty podatku wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek VAT;

2) zapłata całości albo części kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek bankowy albo na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony rachunek VAT, albo jest rozliczana w inny sposób.

 

Skorzystanie z mechanizmu podzielonej płatności ma być dobrowolne – nabywca sam zdecyduje, czy przekazać całą kwotę wynikającą z faktury na rachunek rozliczeniowy sprzedawcy, czy przelać tylko wartość sprzedaży netto, natomiast kwotę VAT- na rachunek VAT. Ustawodawca przewidział jednak liczne korzyści dla podmiotów, które zdecydują się na korzystanie ze split payment.

Należy przy tym podkreślić, że dobrowolność w tym zakresie ma mieć charakter wybiórczy – podatnik będzie mógł sam zdecydować, które płatności uregulować z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności VAT, a które „tradycyjnym” sposobem.

 

Podzielona płatność VAT będzie mieć zastosowanie wyłącznie do transakcji dokonywanych na rzecz innych podatników. Pozostanie więc bez wpływu na zakupy dokonywane przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej.

 

Korzyści z podzielonej płatności

Przedsiębiorca, który dobrowolnie zdecyduje się wykonać przelew z zastosowaniem podzielonej płatności VAT, nie będzie m.in. podlegał odpowiedzialności solidarnej za długi dostawcy.

 

W odniesieniu do transakcji uregulowanych z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności, podatnik nie będzie podlegał sankcjom określonym w art. 112b i 112c ustawy o VAT. Przepisy te regulują kwestię ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 30% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego albo kwoty zawyżenia zwrotu różnicy podatku, w przypadkach wykazania w deklaracji VAT m.in. kwoty zobowiązania podatkowego niższej od należnej, nie złożenia deklaracji VAT czy nie uregulowania zobowiązania podatkowego.

 

Ponadto, w przypadku gdy podatnik w złożonej deklaracji VAT wykaże kwotę podatku należnego, której 95% wynika z faktur rozliczonych z zastosowaniem split payment, nie będą miał do niego zastosowania regulacje zawarte w art. 56b Ordynacji podatkowej. Przepis ten określa podwyższoną stawkę odsetek za zwłokę w odniesieniu do zaległości w podatku VAT.

 

Powyższe preferencje nie będą mieć zastosowania do podmiotu, który wiedział, iż zapłacona z zastosowaniem mechanizmu split payment faktura:

• została wystawiona przez podmiot nieistniejący,
• stwierdza czynności, które nie zostały dokonane,
• podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością,
• potwierdza czynności, do których mają zastosowanie 58 i art. 83 Kodeksu cywilnego.

 

Nowe przepisy przewidują także szczególną preferencję w postaci możliwości obniżenia kwoty zobowiązania podatkowego VAT o kwotę wyliczoną według zaproponowanego wzoru.

Zgodnie z art. 108d ust. 1 ustawy o VAT w brzmieniu od 1 lipca 2018 r.:

Art. 108d. 1. Jeżeli zapłata zobowiązania podatkowego z tytułu podatku następuje w całości z rachunku VAT w terminie wcześniejszym niż termin zapłaty podatku, kwotę zobowiązania podatkowego z tytułu podatku można obniżyć o kwotę wyliczoną według wzoru:

S = Z x r x n/360

w którym poszczególne symbole oznaczają:

S - kwotę, o którą obniża się kwotę zobowiązania podatkowego z tytułu podatku,
Z - kwotę zobowiązania podatkowego z tytułu podatku wynikającą z deklaracji podatkowej przed obniżeniem tego zobowiązania,
r - stopę referencyjną Narodowego Banku Polskiego obowiązującą na dwa dni robocze przed dniem zapłaty podatku,
n - liczbę dni od dnia, w którym obciążono rachunek bankowy albo rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony rachunek VAT, z wyłączeniem tego dnia, do dnia, w którym upływa termin zapłaty podatku, włącznie z tym dniem.

 

Jak wskazuje powyższy przepis, preferencja ta będzie przysługiwać w przypadku uregulowania zobowiązania podatkowego VAT w całości z rachunku VAT, przed terminem zapłaty podatku.

Wyliczoną kwotę zaokrągla się zgodnie z zasadą określoną w art. 63 § 1 Ordynacji podatkowej – końcówki kwot mniejsze niż 50 groszy pomija się, a większe niż 50 groszy – zaokrągla do pełnych złotych.

 

Szybszy zwrot VAT

Zmianie ulegnie też art. 87 ustawy o VAT. Przepis ten, w brzmieniu od 1 lipca 2018 r., wskazuje na prawo podatnika do złożenia wraz z deklaracją VAT wniosku o zwrot różnicy podatku na rachunek VAT. Prawo to będzie przysługiwało niezależnie od tego, czy faktury, z których wynika podatek, zostały zapłacone z zastosowaniem mechanizmu split payment, czy nie.

W wypadku złożenia takiego wniosku, zwrot różnicy podatku VAT będzie dokonywany w terminie 25 dni od dnia złożenia rozliczenia.

 

Rachunek VAT dla każdego przedsiębiorcy

W związku z wprowadzeniem podzielonej płatności VAT banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe mają obowiązek założyć rachunki VAT wszystkim swoim klientom posiadającym rachunek rozliczeniowy dla celu prowadzonej działalności gospodarczej. Zarówno założenie, jak i prowadzenie takiego dodatkowego rachunku ma być całkowicie bezpłatne, wolne od prowizji i dodatkowych opłat pobieranych przez banki. Nie wymaga także zawarcia odrębnej umowy.

 

Jeśli strony tak ustalą, środki pieniężne zgromadzone na rachunku VAT będą mogły być oprocentowane. Uznania kwot odsetek będą przekazywane na rachunek rozliczeniowy podatnika – bez odrębnej dyspozycji jego posiadacza. Jeśli natomiast będzie on posiadał kilka rachunków rozliczeniowych, uznania będą przekazywane na rachunek wskazany przez przedsiębiorcę.

 

Obowiązkiem banków i SKOK-ów jest pisemne poinformowanie klienta o numerze rachunku VAT, a także o ustalonych zasadach i terminach przekazywania danych o saldzie na tym rachunku. Nawet jeśli bank założy podatnikowi taki rachunek wcześniej, rozliczeń przy zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności VAT będzie można dokonywać dopiero od 1 lipca 2018 r.

Do rachunków VAT nie wydaje się instrumentów płatniczych, takich jak karty debetowe czy kredytowe.

 

Rachunki VAT prowadzone będą wyłącznie w walucie polskiej. Przedsiębiorcy posiadającemu kilka rachunków rozliczeniowych w danym banku założony zostanie jeden rachunek VAT. Jednakże na wniosek danego podmiotu możliwe będzie założenie więcej niż jednego rachunku VAT.

 

Na co można przeznaczyć środki zgromadzone na rachunku VAT

Środki zgromadzone na rachunku VAT będą własnością podatnika. Mimo to nie będzie on mógł swobodnie nimi dysponować. Zgodnie z nowymi przepisami, będzie nimi można uregulować swoje zobowiązania podatkowe z tytułu VAT oraz dokonać zapłaty kwoty VAT wynikającej z faktury od kontrahenta – na jego rachunek VAT.

 

Z oczywistych względów takie zasady dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku VAT mogą powodować ich kumulowanie się, a to z kolei – zagrażać płynności finansowej przedsiębiorstwa. W związku z tym ustawodawca wprowadził regulacje, zgodnie z którymi w niektórych przypadkach środki zgromadzone na rachunku VAT będą mogły zostać przekazane na rachunek rozliczeniowy podatnika. W tym celu konieczne jednak będzie złożenie wniosku do naczelnika urzędu skarbowego, który zgodę na takie działanie wyda w drodze postanowienia.

 

We wniosku podatnik określi wysokość środków, które będzie chciał przekazać z rachunku VAT na swój rachunek rozliczeniowy w banku lub w SKOK. Postanowienie zostanie wydane w terminie 60 dni od dnia otrzymania wniosku – naczelnik urzędu skarbowego wskaże w nim kwotę, jaka ma zostać przelana, i przekaże postanowienie do banku lub SKOK prowadzącego rachunek podatnika.

 

Decyzja odmowna będzie mogła zostać wydana w przypadkach, o których mowa w art. 108b ust. 5 ustawy w brzmieniu od 1 lipca 2018 r.:

Art. 108b

(…)

5. Naczelnik urzędu skarbowego odmawia, w drodze decyzji, wydania zgody na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT:

1) w przypadku posiadania przez podatnika zaległości podatkowej w podatku - w wysokości odpowiadającej zaległości podatkowej w podatku wraz z odsetkami za zwłokę, istniejącej na dzień wydania decyzji;
2) w przypadku gdy zachodzi uzasadniona obawa, że:
a) zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku nie zostanie wykonane, w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań z tytułu podatku lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję zobowiązań z tytułu podatku, lub
b) wystąpi zaległość podatkowa w podatku lub zostanie ustalone dodatkowe zobowiązanie podatkowe.

 

Podzielona płatność VAT obowiązkowa dla niektórych branż

Przepisy, które zaczną obowiązywać od 1 lipca 2018 r., zakładają dobrowolność stosowania mechanizmu podzielonej płatności VAT. Jednak jak można się domyślać, planem ustawodawcy jest objęcie przynajmniej niektórych podatników obowiązkiem dokonywania podzielonych płatności. Ministerstwo Finansów chce wprowadzić taki wymóg m.in. dla transakcji objętych aktualnie mechanizmem odwrotnego obciążenia (dotyczy to m.in. usług budowlanych oraz dostawy stali i elektroniki), a także dla transakcji, w których mamy do czynienia z odpowiedzialnością solidarną w odprowadzaniu podatku VAT, czyli m.in. dostawy paliw. Celem wprowadzenia obowiązkowego split payment w tych branżach jest uzyskanie pełnej przejrzystości transakcji, ponieważ zdaniem resortu są to branże szczególnie podatne na ryzyko wyłudzeń w podatku VAT.

 

Wniosek w tej sprawie w dniu 7 maja 2018 r. został zaakceptowany przez Radę Ministrów, a następnie przekazany przez ministerstwo do Komisji Europejskiej. Jednak na ostateczne jego rozpatrzenie trzeba będzie poczekać dłuższy czas. Docelowo resort finansów chciałby, aby podzielona płatność VAT stała się powszechnie stosowanym sposobem regulowania należności przez przedsiębiorców.

 

Podzielona płatność VAT a brak rachunku firmowego

Choć posiadanie przez podatnika konta firmowego w banku lub SKOK jest praktyczne, żadne przepisy do tego nie zobowiązują. Przedsiębiorca do dokonywania rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą może wykorzystywać własny, osobisty rachunek. W takim wypadku nie zostanie mu jednak utworzony rachunek VAT, a jego kontrahenci nie będą mogli regulować swoich zobowiązań z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.

 

Z jednej strony brak rachunku firmowego pozwoli podatnikowi uniknąć problemów z płynnością finansową, jakie spowodować może split payment, z drugiej jednak – może zmniejszyć konkurencyjność firmy na rynku. Nabywcy bowiem, którzy będą chcieli dokonać płatności z zastosowaniem tego mechanizmu, nie będą mieli takiej możliwości. Niektórych z nich może to zniechęcić do współpracy z podatnikiem, może też budzić wątpliwości co do jego uczciwości.

 

Czy rachunek VAT trzeba zgłaszać w urzędzie skarbowym

Obowiązkiem przedsiębiorcy jest zgłaszanie do administracji skarbowej każdego otwarcia i zamknięcia rachunku bankowego związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą. W tym celu podmioty podlegające wpisowi do KRS składają do urzędu skarbowego formularz NIP-8 – mają na to 7 dni licząc od dnia zmiany danych. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą zarejestrowane w CEIDG aktualizują dane dot. rachunków w urzędach miast lub gmin.

 

Założenie przez bank lub SKOK rachunku VAT nie wymaga jednak złożenia zgłoszenia aktualizacyjnego. Dla organów podatkowych jest bowiem oczywiste, iż przedsiębiorca posiadający rachunek rozliczeniowy, będzie miał od 1 lipca 2018 r. rachunek VAT. Taki stan rzeczy potwierdza Krajowa Informacja Skarbowa.

 

Od kiedy można stosować podzieloną płatność VAT

Nowe przepisy wchodzą w życie 1 lipca 2018 r. Wśród przedsiębiorców może się zatem pojawić pytanie, jak traktować faktury wystawione przed tą datą – czy mają oni prawo uregulować swoje zobowiązanie z zastosowaniem mechanizmu split payment, czy nie. W ustawie nowelizacyjnej brak jest konkretnych regulacji w tym zakresie. Oznacza to, iż nie ma też przepisu ograniczającego możliwość dokonania podzielonej płatności VAT wyłącznie do faktur wystawionych od 1 lipca 2018 r. Należy zatem uznać, iż kryterium przesądzającym o możliwości zastosowania mechanizmu split payment jest wyłącznie termin zapłaty – nie ma znaczenia ani data wystawienia, ani data otrzymania faktury przez podatnika. Przedsiębiorca może w lipcu uregulować w taki sposób fakturę wystawioną w czerwcu, a nawet wcześniej, w przypadku dokumentów z długim terminem płatności.

 

Likwidacja rachunku firmowego a środki zgromadzone na rachunku VAT

W przypadku zamknięcia rachunku rozliczeniowego, sposób postępowania zależny będzie od tego, czy rachunek VAT przedsiębiorcy został otwarty dla jednego, czy dla kilku rachunków rozliczeniowych. Jeśli podatnik posiada ich kilka, likwidacja jednego z nich nie spowoduje zamknięcia rachunku VAT. Jeśli jednak posiada tylko jeden, rachunek VAT automatycznie również zostanie zamknięty.

 

Podatnikowi, który w tym samym banku posiada inny rachunek VAT, środki z zamykanego rachunku VAT zostaną przelane na ten właśnie rachunek. Jeśli natomiast przedsiębiorca nie wskaże innego rachunku VAT, środki na nim zgromadzone przekazane zostaną na jego rachunek rozliczeniowy. W tym celu konieczne jednak będzie złożenie wniosku do naczelnika urzędu skarbowego – będzie to ten sam wniosek, o którym mowa w art. 108b ust. 1 znowelizowanej ustawy o VAT:

Art. 108b. 1. Na wniosek podatnika naczelnik urzędu skarbowego wydaje, w drodze postanowienia, zgodę na przekazanie środków zgromadzonych na wskazanym przez podatnika rachunku VAT na wskazany przez niego rachunek bankowy albo rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony ten rachunek VAT.

 

Samo złożenie wniosku nie wystarczy – konieczne będzie oczekiwanie na zgodę naczelnika urzędu w formie postanowienia.