Zwolnienie z VAT przysługuje tzw. drobnym przedsiębiorcom na mocy art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT. Zgodnie z tymi przepisami, mogą z niego korzystać podatnicy, u których wartość sprzedaży w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczyła limitu 200.000 zł. Przy czym do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Nie uwzględnia się w niej także czynności wymienionych w art. 113 ust. 2, czyli m.in. wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.

Podatnicy rozpoczynający działalność mogą korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT, jeśli przewidywana przez nich wartość sprzedaży nie przekroczy limitu obliczonego w proporcji do okresu prowadzonej w danym roku działalności gospodarczej.

Wyłączeni z możliwości korzystania ze zwolnienia są podatnicy wykonujący czynności wymienione w art. 113 ust. 13 niezależnie od wartości sprzedaży.

 

Czy podatnik zwolniony z VAT musi wystawiać faktury

Sprzedaż towarów i usług na rzecz podmiotów gospodarczych co do zasady powinna być dokumentowana fakturami. Dotyczy to także przyjęcia zaliczek, zadatków i innych form wcześniejszej zapłaty. Obowiązek wystawienia faktury nie dotyczy jednak podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego z VAT – wynika to wprost z art. 106b ust. 2 ustawy. W takim wypadku przedsiębiorca wystawia fakturę dobrowolnie – obowiązek taki ma tylko wówczas, gdy nabywca zażąda takiego dokumentu.

Żądanie musi zostać zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar, wykonano usługę lub uzyskano zapłatę w całości lub w części. Gdy termin ten minie, podatnik wciąż może wystawić nabywcy fakturę, jednak nie ma już takiego obowiązku.

Powyższa zasada nie dotyczy rolnika ryczałtowego oraz podmiotów dokumentujących transakcje wymienione w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy (czyli m.in. dostawę energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego, usługi telekomunikacyjne, najmu, dzierżawy, leasingu, ochrony osób itp.).

 

Obowiązek wystawienia faktury przy transakcjach zagranicznych

Nieco inaczej przepisy traktują obowiązek wystawienia faktury przez podatnika zwolnionego z VAT dla usług świadczonych na rzecz podmiotów zagranicznych. Do transakcji zawieranych z kontrahentami unijnymi oraz podmiotami spoza Unii Europejskiej nie stosuje się zwolnienia z VAT. Sprzedaż taka nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce i nie dotyczy jej zwolnienie z wystawiania faktur. Zasada ta obowiązuje nawet w przypadku, gdy miejsce opodatkowania usługi znajduje się na terytorium nabywcy.

 

Usługi świadczone na rzecz nabywców unijnych oraz nabywców z państw trzecich należy obowiązkowo dokumentować fakturami – nawet jeśli podatnik korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Konieczne jest bowiem rozróżnienie pojęcia „sprzedaży zwolnionej od podatku” o której mowa w art. 106b ust. 2 ustawy o VAT, od pojęcia sprzedaży, która nie podlega opodatkowaniu VAT w Polsce. Przepis zwalniający nieVAT-owców z obowiązku wystawienia faktury nie ma więc zastosowania do transakcji zagranicznych.

 

Stanowisko takie przyjął Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach z 11 kwietnia 2016 r. – w interpretacji indywidualnej nr IBPP4/4512-31/16/PK czytamy m.in.:

(...) Na podstawie art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

Z ww. przepisów jednoznacznie wynika, że w przypadku świadczenia usług, dla których miejsce świadczenia będzie terytorium państwa trzeciego podatnik krajowy, świadczący tę usługę, jest zobowiązany do udokumentowania tej transakcji fakturą. (...)"

 

Obowiązek rejestracyjny przy transakcjach unijnych

Podatnik zwolniony z VAT, który zamierza świadczyć usługi na rzecz kontrahentów unijnych, zasadniczo ma też obowiązek dokonać rejestracji na potrzeby VAT UE – dotyczy to przypadków, gdy miejsce świadczenia usługi ustala się według zasady ogólnej określonej w art. 28b ustawy. Zgłoszenie na druku VAT-R należy złożyć jeszcze przed wykonaniem pierwszej usługi na rzecz kontrahenta unijnego.

Dokonanie rejestracji nie wpływa na obowiązki dotyczące rozliczania VAT od transakcji zawartych na terytorium Polski. Podatnik dalej może korzystać ze zwolnienia z VAT, a faktury wystawiać dobrowolnie lub na żądanie nabywcy. Ma jednak obowiązek składania informacji podsumowujących o dokonanych wewnątrzwspólnotowych transakcjach – służy do tego formularz VAT-UE.

 

Faktura dla podmiotu zagranicznego

Podatnik zwolniony z VAT, który wystawia fakturę za usługę dla kontrahenta unijnego, w dokumencie tym nie musi zawierać wszystkich danych znajdujących się w „polskich” fakturach. Nie ma obowiązku podawania na fakturze stawki i kwoty podatku, wartości sprzedaży netto, kwot opustów, jeśli nie zostały uwzględnione w cenie jednostkowej, a w przypadku kontrahentów spoza UE – NIP-u nabywcy.

Faktura powinna za to zawierać oznaczenie „odwrotne obciążenie” jeśli w danej transakcji podatek rozlicza nabywca. Dokument wystawiany na rzecz podmiotu z UE powinien tez zawierać numery NIP UE sprzedawcy i nabywcy.

 

Zobaczą też: Limity VAT w 2018 i 2019 r.; Powrót do zwolnienia