Dnia 1 marca 2017 r. weszły w życie nowe regulacje prawne, które wprowadziły wysokie kary m.in. za wystawianie fałszywych faktur i posługiwanie się fałszywymi fakturami. Nowe kategorie przestępstw mają odstraszyć oszustów od wyłudzania podatku VAT.

Zmiany m.in. w Kodeksie karnym zostały wprowadzone ustawą z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r. poz. 244).

 

Czym jest pusta faktura?

Tak zwana pusta faktura dokumentuje czynność, która w rzeczywistości nie została dokonana – nie odnosi się do realnie wykonanej transakcji. Wymiana pustych faktur bywa przedmiotem współpracy nieuczciwych przedsiębiorców, którzy w ten sposób chcą zmniejszyć kwotę podatku VAT należnego. Jednak jak wskazuje art. 88 ust. 3a pkt 4 lit a ustawy o VAT, pusta faktura nie uprawnia do dokonania odliczenia wynikającego z niej podatku.

 

Natomiast wystawienie każdej faktury sprzedaży – także pustej – oznacza dla podatnika konieczność zapłacenia wynikającego z niej VAT należnego – nawet jeśli czynność, którą dokumentuje, tak naprawdę nie została dokonana. Wskazuje na to art. 108 ust. 1 ustawy:

Art. 108. 1. W przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty.

 

Zgodnie z tym przepisem, samo wystawienie faktury sprzedaży obliguje podatnika do zapłaty podatku – niezależnie od tego, czy dana czynność miała miejsce, czy też nie. Pustych faktur nie wykazuje się jednak w ewidencji VAT – podatek z nich wynikający nie podlega rozliczeniu w deklaracji VAT-7 lub VAT-7K, należy go jedynie odprowadzić w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu wystawienia dokumentu.

 

Należy przy tym podkreślić, iż za pustą fakturę nie uznaje się faktury z błędami – taki dokument można bowiem skorygować fakturą korygującą. Zdarza się również, iż pusta faktura została wystawiona w wyniku błędu, a nie celowego działania. W takim wypadku należy jak najszybciej wykonać jedną z dwóch czynności:

• Anulować fakturę – opcja ta możliwa jest wyłącznie w przypadku, gdy dokument nie został przekazany odbiorcy – nie trafił do obiegu prawnego. Fakturę taką należy wydrukować, a następnie przekreślić i zamieścić adnotację „Anulowano dnia…” wraz z podpisem podatnika, wskazane jest także wpisanie przyczyny anulowania;
• Skorygować fakturę do zera – rozwiązanie stosowane w przypadku braku możliwości anulowania faktury.

 

Surowe kary za wystawianie pustych i fałszywych faktur od 2017 r.

Zmiany w Kodeksie karnym wprowadziły surowe kary zarówno dla podmiotów wystawiających puste i fałszywe faktury, jak i tych, którzy się takimi dokumentami posługują.

 

Od 1 marca 2017 r. podrobienie lub przerobienie faktury oraz użycie takiego dokumentu jako prawdziwego zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat – dotyczy to przypadków, gdy prowadzone działania mogą mieć znaczenie dla wymiaru podatku lub jego zwrotu. Jeśli jednak sprawca uczyni sobie z takiego procederu stałe źródło dochodu lub kwota należności na fakturze (fakturach) ogółem przekroczy 5 mln zł, wymiar kary wzrasta – za takie przestępstwo grozi od 3 do 15 lat więzienia.

Jeśli natomiast kwota na fakturze (fakturach) przekroczy 10 mln zł, osoba dopuszczająca się fałszerstwa musi liczyć się z karą pozbawienia wolności od 5 do nawet 25 lat.

 

Podobnie wysokie kary przewidziano dla osób, które wystawiają lub używają faktur poświadczających nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla ustalenia wysokości podatku lub jego zwrotu. Jeśli należność zawarta na fakturze (fakturach) ogółem przekroczy 200 tys. zł, należy liczyć się z karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Jeśli kwota ta przekroczy 5 mln zł – od 3 do 15 lat. Natomiast za fałszerstwa na kwotę większą niż 10 mln sprawcy grozi nawet 25 lat więzienia.

 

Opisane powyżej przepisy znajdują się w dodanych od 1 marca 2017 r. art. 270a, 271a oraz 277a Kodeku karnego:

Art. 270a.  § 1. Kto, w celu użycia za autentyczną, podrabia lub przerabia fakturę w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury jako autentycznej używa,

podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu,

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

(…)

Art. 271a.  § 1. Kto wystawia fakturę lub faktury, zawierające kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna, poświadczając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury lub faktur używa,

podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu,

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

(…)

Art. 277a.  § 1. Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 270a § 1 albo art. 271a § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości,

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1

podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.

 

Co więcej, oprócz wymienionych wyżej kar, na nieuczciwego przedsiębiorcę może zostać nałożona grzywna w wysokości do 3.000 stawek dziennych, czyli od 100 zł do 6 mln zł.

Zgodnie z art. 277b Kodeksu karnego:

Art. 277b.  W razie skazania za przestępstwo określone w art. 270a § 1 lub 2, art. 271a § 1 lub 2 albo art. 277a § 1, grzywnę orzeczoną obok kary pozbawienia wolności można wymierzyć w wysokości do 3000 stawek dziennych.

 

To jeszcze nie wszystkie kary przewidziane w Kodeksie karnym dla osób dopuszczających się przestępstwa związanego z wystawieniem fałszywych faktur. Precedens ten może wiązać się dodatkowo z odpowiedzialnością za wprowadzenie w błąd innego podmiotu, o której mowa w art. 286 § 1 Kodeksu karnego:

Art. 286. § 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,

podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

 

jak również z odpowiedzialnością za tzw. przestępstwa prania brudnych pieniędzy (art. 299 § 1):

Art. 299. § 1. Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, posiada, używa, przekazuje lub wywozi za granicę, ukrywa, dokonuje ich transferu lub konwersji, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku,

podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

 

Zmiany zostały wprowadzone także w ustawie – Kodeks karny skarbowy. Kara za nierzetelne wystawienie faktury lub posługiwanie się takim dokumentem została istotnie zwiększona: w poprzednim stanie prawnym mogła wynosić do 240 stawek dziennych, natomiast od 1 marca 2017 r. wynosi nawet do 720 stawek dziennych lub nie mniej niż rok pozbawienia wolności – możliwe jest także nałożenie obu tych kar jednocześnie.

Art. 62 § 1 – 2a Kodeksu karnego skarbowego w brzmieniu od 1 marca 2017 r.:

Art. 62. § 1. Kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania,

podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych.

§ 2. Kto fakturę lub rachunek wystawia w sposób nierzetelny albo takim dokumentem się posługuje,

podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obu tym karom łącznie.

§ 2a. Kto fakturę lub rachunek wystawia w sposób nierzetelny albo takim dokumentem się posługuje, a kwota podatku wynikająca z faktury albo suma kwot podatku wynikających z faktur jest małej wartości,

podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.

 

Podwyższenie wymiaru kar za wystawianie i posługiwanie się pustymi i fałszywymi fakturami to tylko jedno z kilku działań wdrożonych w 2017 r. przez resort finansów w celu walki z wyłudzeniami VAT. Od 1 marca 2017 r. całkowicie przeorganizowana została cała administracja podatkowa – wprowadzono Krajową Administrację Skarbową (KAS), która ma jeszcze skuteczniej walczyć z podatkowymi oszustwami. Jak podkreśla ustawodawca, działania te nie są wymierzone w uczciwych przedsiębiorców, którym od czasu do czasu zdarza się popełnić jakiś błąd, lecz w celowo prowadzone procedery przestępcze, mające na celu poważnie wyłudzenia VAT.

 

Zobacz też: KAS – Krajowa Administracja Skarbowa – nowe kontrole podatkowe w 2017 r.