Wprowadzenie jednolitego pliku kontrolnego (JPK), czyli pliku o ujednoliconej strukturze i określonym formacie, ma ułatwić organom podatkowym dokonywanie e-kontroli. Zmiana ta została podyktowana praktyczną potrzebą – brak wymogu przesyłania danych w formie jednolitego pliku bywa dla kontrolujących problematyczny, ponieważ przedsiębiorcy przesyłają te dane w różnych formatach, nieraz całkowicie bezużytecznych z punktu widzenia zautomatyzowanej kontroli dokonywanej przez specjalistyczne oprogramowanie. Wprowadzenie JPK ma ułatwić i przyśpieszyć cały proces kontroli.

Ministerstwo Finansów określiło siedem struktur JPK: dla ksiąg rachunkowych, wyciągów bankowych, magazynu, ewidencji zakupu i sprzedaży VAT, faktur VAT, podatkowej księgi przychodów i rozchodów oraz ewidencji przychodów.

Wprowadzenie jednolitego pliku kontrolnego to dla przedsiębiorców spora zmiana – wymaga nie tylko zaktualizowania stosowanych programów finansowo-księgowych, ale też wdrożenia zupełnie nowych procedur w firmie. Z tego względu ustawodawca przewidział dość długi okres przygotowawczy dla małych i średnich przedsiębiorstw. Według pierwotnego zamierzenia firmy te czas na wprowadzenie JPK miały do 30 czerwca 2018 roku.

Nowy przepis art. 193a § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 613), w którym znajdują się wytyczne dotyczące przesyłania danych w postaci jednolitego pliku kontrolnego, wejdzie w życie 1 lipca 2016 r. Wtedy też bezwzględny obowiązek przesyłania JPK obejmie dużych przedsiębiorców.

Czytaj też: E-kontrola w firmie – Jednolity plik kontrolny (JPK)

Radość małych i średnich przedsiębiorców, którzy odetchnęli z ulgą na wieść o tak długim okresie przygotowawczym, nie trwała jednak długo. Dnia 19 maja 2016 r. Senat przyjął bowiem bez poprawek ustawę z 13 maja 2016 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw. Ten nowy akt prawny po art. 82 po § 1a Ordynacji podatkowej dodaje § 1b w brzmieniu:

Art. 82

(…)

§ 1b. Osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, prowadzące księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych, są obowiązane, bez wezwania organu podatkowego, do przekazywania, za pomocą środków komunikacji elektronicznej, ministrowi właściwemu do  spraw finansów publicznych informacji o prowadzonej ewidencji, o której mowa w art. 109 ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, w postaci elektronicznej odpowiadającej strukturze logicznej, o której mowa w art. 193a § 2, na zasadach dotyczących przesyłania ksiąg podatkowych lub ich części określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 193a § 3, za okresy miesięczne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu, wskazując miesiąc, którego ta informacja dotyczy.

Natomiast w art. 6 ustawy z 13 maja 2016 r. czytamy:

Art. 6. 1. Informację, o której mowa w art. 82 § 1b ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, składa się za miesiące, które przypadają od dnia 1 lipca 2016 r.
2. Do przekazywania informacji, o której mowa w art. 82 § 1b ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą:
1) za miesiące, które przypadają od dnia 1 lipca 2016 r. do dnia 31 grudnia 2016 r., nie są obowiązani mali i średni przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584, z późn. zm.);
2) za miesiące, które przypadają od dnia 1 lipca 2016 r. do dnia 31 grudnia 2017 r., nie są obowiązani mikroprzedsiębiorcy w rozumieniu ustawy, o której mowa w pkt 1.

Oznacza to, iż w zakresie przesyłania rejestrów VAT w formacie JPK okres przygotowawczy ulegnie znacznemu skróceniu. Małych i średnich przedsiębiorców obowiązek ten obejmie już od 1 stycznia 2017 r. Mikroprzedsiębiorów natomiast – od 1 stycznia 2018 r. Termin wprowadzenia JPK nie zmieni się w przypadku dużych przedsiębiorców – czas na dostosowanie do nowych regulacji mają oni do 1 lipca 2016 r.

Uwaga!

Obowiązek generowania i przesyłania danych z zakresu prowadzonej ewidencji VAT w postaci JPK obejmie:
Od 1 lipca 2016 r. – dużych przedsiębiorców
Od 1 stycznia 2017 r. – małych i średnich przedsiębiorców
Od 1 stycznia 2018 r. – mikroprzedsiębiorców

Skrócenie okresu przygotowawczego na wprowadzenie jednolitego pliku kontrolnego dotyczy wyłącznie danych z rejestrów sprzedaży i zakupów VAT, przesyłanych w postaci SchematuJPK VAT(1) V1-0. W przypadku pozostałych sześciu struktur nadal obowiązują pierwotne terminy: mikroprzedsiębiorcy oraz mali i średni przedsiębiorcy mogą, lecz nie muszą, przekazywać dane w formacie JPK w okresie od 1 lipca 2016 r. do 30 czerwca 2018 r. Natomiast bezwzględny obowiązek w tym zakresie obejmie ich od 1 lipca 2018 r.

Z wprowadzonego ustawą nowelizacyjną art. 82 § 1b Ordynacji podatkowej wynika jeszcze jedna bardzo ważna zmiana: przekazywanie informacji o prowadzonej ewidencji dla podatku VAT w postaci JPK ma następować każdego miesiąca – do 25. dnia następnego miesiąca, bez wezwania organu podatkowego. Przesyłanie JPK do urzędu skarbowego stanie się więc comiesięcznym obowiązkiem każdego przedsiębiorcy, z wyjątkiem podatników wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy o VAT lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3 tego aktu prawnego oraz podatników, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9. Według pierwotnego założenia przesyłanie danych m.in. z rejestrów VAT miało następować wyłącznie w przypadku podatników, którzy zostali do tego wezwani przez organ podatkowy.

Wprowadzenie obowiązku przesyłania danych z rejestrów VAT do 25. dnia każdego miesiąca rodzi jednak pewne problemy – termin ten będzie bowiem wspólny zarówno dla podatników składających deklaracje VAT za okresy miesięczne, jak i tych, którzy składają je za okresy kwartalne. Jeśli ustawodawca nie wprowadzi stosownych zmian w tej kwestii, przedsiębiorcy rozliczający VAT kwartalnie będą musieli liczyć się z dodatkowymi utrudnieniami.

Za niedostosowanie się do nowych regulacji grożą podatnikom surowe konsekwencje. Zgodnie bowiem z art. 80 § 1 ustawy kodeks karny skarbowy, kto wbrew obowiązkowi nie składa w terminie właściwemu organowi wymaganej informacji podatkowej, podlega karze grzywny do 120 stawek dziennych. Natomiast zgodnie z art. 80 § 3 kodeksu, jeżeli złożono nieprawdziwą informację, sprawca podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych. Oznacza to, iż przedsiębiorcy będą musieli liczyć się z dotkliwymi karami finansowymi zarówno w przypadku nieprzesłania JPK z rejestrami VAT do e-kontroli, jak również w przypadku przesłania danych, które okażą się nieprawdziwe.

Więcej o JPK czytaj w Poradniku